İnekte sıcak stresinin reprodüktif fonksiyona negatif etkisinin mekanizması
Sütçü ineklerde sıcak stresinin reprodüktif fonksiyona olumsuz etkileri::
- Reprodüktif yapıya olumsuz etki
- Hormonal mekanizma ve folliküler gelişime etkisi
- Embriyo kalitesi ve gelişimine etkisi
- Beslenme ve enerji dengesi üzerine olumsuz etki
Sıcak stresinin etkilerinin grafik anlatımı için ikonu tıklayın
Reprodüktif yapıya olumsuz etki
Sıcak stresi etkisiyle östrus süresi ve şiddeti azalır. Motor aktivite ve atlama davranışı gibi östrus belirtilerinde belirgin azalma olur. Nobel et al (1997) Holstein ineklerinin yaz aylarında her östrusta 4.5 kez, kış aylarında ise 8.6 kez atlama hareketi yaptığını bulmuşlardır.Yüksek ısıya maruz kalan ineklerde sakin kızgınlık ve anöstrus insidansı da artmaktadır.
Sıcak stresinin hormonal mekanizma ve folliküler gelişime etkisi
Sıcak stresinin hipotalamus-hipofiz-ovaryum fonksiyonlarını nasıl etkilediği tam olarak anlaşılamamıştır. .
FSH üretimi
Yüksek ısıya maruz kalan hayvanlarda hipofiz bezinden FSH sekresyonu etkilenmemektedir.
LH üretimi
Aksine LH salınımı ve pulzasyonunda belirgin bir azalma olmaktadır.
Yüksek sıcaklıkta:
- Dominant follikül LH konsantrasyonu düşükken gelişir
- Östradiol sekresyonu azalır
- Östrus belirtileri zayıftır ve fertilite azalır
(Rensis ve ark., 2003) .
Diğer yandan LH salınımının azalması sonucu:
- Folliküler dominans uzar
- Ovulasyon gecikir
- Kalıcı dominant folliküller oluşur
- Oosit kalitesinde belirgin azalma vardır ve gebelik oranı düşer.
(Diskin ve ark., 2002; Bridges ve ark., 2005) .
Düyük folliküllerin sayısının artması çift ovulasyon ve ikizlik şansını arttırmaktadır (Wolfenson ve ark., 2000).
Progesteron konsantrasyonu
İnekte sirkülasyonda düşük progesteron konsantrasyonu reprodüktif fonksiyonlarını ve gebelik oranının azalmasına yol açmaktadır. (Butler ve ark., 1996; Lamming ve ark., 1989; Mann ve ark., 1995; 2001).Corpus luteumdan yetersiz progesteron sekresyonunun sıcak stresine maruz kalan ineklerde fertilitenin azalmasıyla ilişkili olup olmadığı tartışmalıdır. Wolfenson ve ark. (2002) sıcak mevsimlerde ineklerden elde ettikleri teka ve granulosa hücrelerinden in vitro olarak üretilen progesteronu analiz etmişlerdir. Bu çalışma kronik yaz stresi altında gerçekleştirilmiş ve özellikle lüteinize teka hücrelerinden progesteron üretimini belirgin şekilde düştüğü görülmüştür. Elde edilen bulgular ineklerde plazma progesteron konsantrasyonunun yazın kışa göre %25 daha az olduğunu ortaya koymuştur. Bu çalışma sıcak stresi nedeniyle folliküler gelişimin bozulmasının corpus luteum fonksiyonunun da bozulmasına neden olduğunu ortaya koymuştur
Sıcak stresinin embriyo kalitesi ve gelişimine etkisi
Gamet oluşumu ve erken embriyonik gelişimin yüksek ısıya karşı hassas olduğu bilinmektedir. .
Semen kalitesi
Sıcak stresi semen kalitesinin morfolojik ve fonksiyonel olarak bozulmasına yol açam skrotum ve testiste hipertermiye yol açmaktadır. Hansen (1997) yaz ayları boyunca sıcak stresine bağlı olarak boğada fertilitenin azaldığını bildirmektedir. Sıcak stresinin semen kalitesine etkisi Avrupa ırkı boğalarına göre zebu boğalarında daha azdır. Ve bu sadece zebu sığırında termoregülasyonun daha etkili olmasına değil, aynı zamanda testis dolaşımındaki kanın soğumasını sağlayan özel uyumluluğa da bağlıdır (Brito ve ark., 2004).
Oosit kalitesi
Sıcak stresi sonucu meydana gelen ovulasyon gecikmesi ve folliküler gelişimin uzaması, zayıf kalitede oosite neden olmakta, bu da düşük fertilizasyon oranı ve embryonik ölümlere yol açmaktadır (Sartori ve ark., 2000; Al-Katanani ve ark., 2001; Roth ve ark., 2001). Yüksek sıcaklık aynı zamanda implantasyon öncesi embriyoyu da olumsuz etkilemektedir (Ryan ve ark., 1993; Ealy ve ark., 1993). Embriyo geliştikçe bu etkilere karşı direnci artmaktadır (Ealy ve ark., 1993; Sartori ve ark., 2002, Hansen ve ark., 2001).
Oosit kalitesi ve embriyonun gelişimi açısından bos taurus ve bos indicus arasında belirgin farklılıklar ortaya konmuştur. Bos indicus ineklerinden sıcak stresine dayanıklı embriyolar elde edilmiştir (Paula-Lopes ve ark., 2003; Hernandez-Ceron ve ark., 2004; Hansen, 2004). .
Uterus ortamı
Bu değişikliklerin sıcak stresi sırasında endometriumdan salınan ısı şoku proteinlerinin üretimi ile ve konseptustan interferon-t üretiminin azalmasıyla ilişkili olduğu düşünülmektedir.
Ayrıca sıcak stresi endometriyal prostaglandin sekresyonunu etkilemekte ve erken luteolizis ve embriyonik kayıplara yol açmaktadır.Malayer ve Hansen (1990) artan ısı şartlarında Brahman ve Holstein ineklerinde endometrial cevap arasında belirgin farklılıklar bulmuşlardır.
.
Beslenme ve enerji dengesine olumsuz etkisi
Sıcak stresinin reprodüksiyon üzerine olumsuz etkileri, reprodüktif fonksiyon ve embriyonik gelişim üzerine doğrudan etkisi ve enerji dengesinde oluşan değişikliklerin sonucudur.
Sıcak stresi altındaki sütçü ineklerde kuru madde alımı azalır. Bu durum negatif enerji dengesi süresini uzatır ve plazma insülin IGF-I ve glikoz konsantrasyonunu olumsuz etkilemektedir (Jonsson ve ark., 1997; Ronchi ve ark., 2001).
Bu durum:
- Folliküler gelişimin zayıflamasına
- Östrus belirtilerinin azalmasına
- Oosit kalitesinin düşmesine neden olur
